Uzun Süren Yargılama Nedeniyle Anayasa Mahkemesi’ne Başvuru Hakkı Nasıl Yapılır?
Bu yazımızda Uzun süren yargılama nedeniyle anayasa mahkemesi’ne başvuru hakkı nasıl yapılır konusunu ele alacağız.Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Hakkı,Makul sürede yargılanma hakkı adil yargılanma hakkının en önemli gereklerinden birisidir. Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Hakkı Anayasa’nın 141. Maddesi “Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir.” şeklinde düzenleme yapılmıştır. Yine aynı şekilde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. Maddesinde “Herkes davasının, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık olarak ve makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir. …” şeklinde düzenleme ile makul sürede yargılanma hakkı koruma altına alınmıştır.
Makul sürede yargılanma hakkı davanın tüm taraflarını etkilemekte olup söz konusu davada haklı olup olmama durumu önem arz etmemektedir. Makul sürede yargılanma hakkı yargıya duyulan güvenle de oldukça ilişkilidir. Açılmış davaların haklı bir neden olmadan sürüncemede bırakılmış olması, sanığın ya da yargılamanın taraflarının zan altında kalmasına, hakkına zamanında erişememesine neden olacaktır.
Peki makul süreden kastımız nedir? Makul süre kavramının belli bir süre tanımı yoktur. Her dava üzerinde ayrı değerlendirme yapılması gerekmektedir. Davanın konusu, karmaşıklığı, taraf sayısı, yargılama makamlarının tutumu vs. makul süre yorumunda önem arz etmektedir.
Makul sürede yargılamayı sonuçlandırma amacının, yargılamanın esasına yönelik adil ve hakkaniyete uygun bir karar verilmesine engel oluşturmaması gerektiği görüşüne yer verilmiştir. (Anayasa Mahkemesi, 16.01.2014 tarih 2014/92 E., 2014/6 K. sayılı karar)
Makul Süre Yorumunda Sürenin Başlangıcı ve Bitişi Neye Göre Belirlenir?
Ceza davalarında kişiye suç isnadının yetkili makamlar tarafından bildirilmesi veya buna ilişkin işlemlerin (arama, gözaltı vs.) uygulandığı tarih sürenin başlama tarihi, nihai karar tarihi ise sürenin bitiş tarihidir.
Hukuk ve idare davalarında dava açılış tarihi sürenin başlama tarihi, nihai kararın verildiği tarih ise sürenin bitiş tarihidir.
Ancak söz konusu yargılamaların devam ettiği durumlarda sürenin bitiş tarihi Anayasa Mahkemesi’ne makul süreye ilişkin başvuru yapılmışsa buna ilişkin kararın verildiği tarihtir.
Uzun Süreli Yargılama Sonucunda Ne Yapılabilir?
Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılarak tazminat talep edilebilir. Bu başvuru davanın sona ermesinden/nihai kararın verilmesinden sonra yapılabileceği gibi dava devam ederken de yapılabilir. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Usulü önceki yazılarımızda açıklanmıştır. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru oldukça teknik bir konu olup Uzun Süreli Yargılama Nedeniyle Anayasa Mahkemesi’ne başvuru konusunda hak kaybına uğramamak adına alanında uzman bir avukata danışabilirsiniz.
22/07/2022 Tarihi İtibariyle Makul Sürede Yargılama Hakkı İle İlgili Başvuru Süreci
Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu 05/07/2022 tarihinde, 2021/58970 Başvuru No’lu Nevriye Kuruç başvurusunda, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkı ile Anayasa’nın 40. maddesinde güvence altına alınan etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.
Söz konusu başvuruya ilişkin kararın Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihe kadar yapılan başvurular ve bu tarihten sonra yapılan başvuruların incelenmesinin 4 ay ertelenmesine karar verilmiştir.
Bu pilot kararda AYM, yargılamaların uzun sürmesinden kaynaklı ihlaller nedeniyle ortaya çıkan ve yapısal sorun teşkil eden durumların telafi edilebilmesi için kanuni bir düzenleme ile bu konuda başvurulabilecek bir mercinin oluşturulması gerektiğini belirtmiştir. Ancak kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasının üzerinden 4 ayı aşkın süre geçmesine rağmen TBMM tarafından herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.
Makul Sürede Yargılama Hakkının İhlali Sonucunda Ne Kadar Tazminata Hükmedilir?
Tazminat miktarına, yapılan yargılamaya, taraf sayısına, yargılamanın karmaşıklığına bağlı olarak tazminat miktarı da değişkenlik göstermektedir.
28/06/2022 Tarihli 2020/22582 Başvuru No’lu Abdulkadir USLU Başvurusu
“…Başvurucunun da aralarında bulunduğu bazı şüpheliler hakkında, İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığının 12/10/1998 tarihli ve 1998/397 esas sayılı iddianamesi ile silahla yağma, başka bir suçun delillerini ortadan kaldırmak için öldürme, nitelikli dolandırıcılık, ruhsatsız ateşli silahlarla mermileri satın alma veya taşıma veya bulundurma, mühürde sahtecilik ve resmî belgede sahtecilik suçlarından kamu davası açılmıştır.
- Mahkeme 4/4/2019 tarihli kararı ile nitelikli yağma, başka bir suçun delillerini ortadan kaldırmak için öldürme suçlarından başvurucunun mahkûmiyetine karar vermiştir. Verilen karar, Yargıtay 1. Ceza Dairesince 3/7/2020 tarihinde onanarak kesinleşmiştir.
- HÜKÜM
Açıklanan gerekçelerle;
- Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
- Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki makul sürede yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,
- Başvurucuya 80.000 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE…”,
”
29/06/2022 Tarihli 2018/34924 Başvuru No’lu Ayşe Çilek Ve Diğerleri Başvurusu
“…
- Başvurucuların hizmet kusuruna dayalı olarak doğru yargı yolu olan idari yargı merciinde 16/6/2004 tarihinde açtığı tam yargı davası 24/5/2018 tarihinde sonuçlanmıştır. Anılan ilkeler ve Anayasa Mahkemesinin benzer başvurularda verdiği kararlar dikkate alındığında 14 yıl gibi bir sürede gerçekleşen yargılamanın makul sürede tamamlanmadığı sonucuna varmak gerekir.
- Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.
- HÜKÜM
…
- Makul sürede yargılanmahakkının ihlali nedeniyle net 000 TL manevi tazminatın başvuruculara MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE, …”
Anayasa Mahkemesi Tarafından Hükmedilen Tazminat Nasıl Tahsil Edilir?
Anayasa Mahkemesi tarafından verilen karar tebliğ olduktan sonra Hazine ve Maliye Bakanlığı’na başvuru yapılmalıdır. Hazine ve Maliye Bakanlığı hükmedilen tazminatı 4 ay içerisinde ödemekle yükümlüdür. Ödeme bu süre içerisinde yapılmadığı takdirde 4 aylık süre geçtikten sonra hükmedilen tazminata yasal faiz işlemeye başlar.
Herhangi bir hak kaybına uğramamak açısından Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru sürecinde avukatlık ve hukuki danışmanlık hizmeti almak oldukça önemlidir.
Av. Ayşenur Banu PEHLİVAN, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru sürecinde müvekkillerine her türlü hukuki desteği sağlamaktadır