Velayetin Kapsamı Nedir?
Ergin olmayan çocuklar yasal olarak ana ve babanın ortak velayeti altındadır. Ana ve babanın evli olmaması halinde velayet anaya aittir.
Ana ve baba ortak hayata son vermiş ise -ortak velayet talebi mevcut değilse- velayet hakim tarafından ana veya babadan birine verilir. Ana veya babadan birinin ölümü halinde ise velayet sağ kalan eşe aittir.
Velayet hakkı sadece ana ve babaya ait olabilir. Ana veya baba dışındaki kimselere velayet hakkı verilmez, koşulları oluşmuşsa bu kişiler vasi olarak atanabilirler.
Velayet, küçüklerin ve bazen de kısıtlı ergin çocukların gerek kendilerine gerek mallarına özen gösterme ve onları temsil etme konusunda kanunun ana ve babaya yüklediği yükümlülükler ile bu yükümlülüklerin iyi bir şekilde yerine getirilmesini sağlamak üzere onlara tanıdığı hakların tümüdür (AKINTÜRK, T.: Türk Medeni Hukuku Yeni Kanuna Uyarlanmış Aile Hukuku, 2. Cilt, 9. Baskı, Ankara 2004, s.394).
TMK m.339’a göre ana ve baba çocuğun bakım ve eğitimi konusunda çocuğun menfaatini göz önünde tutarak karar alır ve uygular. Ana ve baba olgunluğu ölçüsünde çocuğa hayatını düzenleme olanağı tanırlar, önemli konularda onun düşüncesini göz önünde tutarlar.
TMK m.340’a göre ana baba çocuğu olanaklarına göre eğitirler ve onun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaki, toplumsal gelişimini sağlar ve korurlar.
Velayetin Değiştirilmesi Davası
Velayetin değiştirilmesi davası, velayet hakkının anne veya babaya verilmesinden sonra velayet kendisine verilen tarafın durumunun değişmesi ve sonradan ortaya çıkan çeşitli nedenlerden ötürü velayeti alan anne ya da babanın velayet hakkını gereği gibi kullanamaması ile çocuğun menfaatinin gerektirdiği durumlarda açılan bir davadır. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 30.05.2018 tarih 2017/2486 E., 2018/1148 K. Sayılı İlam)
Ana veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesi gibi durumlarda velayet re’sen veya talep üzerine değiştirilebilir. Salt sayılan sebeplerin varlığı velayetin değiştirilmesi sonucunu doğurmayacaktır. Belirtilen sebepler velayetin ihmali sonucunu doğuruyorsa velayetin değiştirilmesine karar verilecektir. Kanun koyucu velayetin değiştirilmesi sebeplerini sınırlı sayıda saymamıştır. Çocuğun menfaatinin zorunlu kıldığı durumlarda velayetin değiştirilmesi talebinde bulunulabilir.
Velayetin değiştirilmesi davasında ana ve babanın isteği değil çocuğun üstün yararı gözetilmelidir. Çocuğun üstün yararının korunması yargı kararlarımızda, mevzuatımızda benimsendiği gibi uluslararası sözleşmelerde de benimsenmektedir.
Velâyet ve kişisel ilişki düzenlenirken; göz önünde tutulması gereken temel ilke, çocuğun “Üstün yararıdır” (Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme md.3; Çocuk Haklarının Kullanılmasına ilişkin Avrupa Sözleşmesi m. 1; TMK m. 339/1. 34.3/1, 346/1; Çocuk Koruma Kanunu m. 4/b). Çocuğun üstün yararını belirlerken; onun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ve toplumsal gelişiminin sağlanması amacının gözetilmesi gereklidir. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 01.12.2021 tarih 2021/9109 E. Ve 2021/8993 K. Sayılı İlamı)
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi’nin 3. maddesi uyarınca, “1) Kamusal ya da özel sosyal yardım kuruluşları, mahkemeler, idari makamlar veya yasama organları tarafından yapılan ve çocukları ilgilendiren bütün faaliyetlerde, çocuğun yararı temel düşüncedir. 2) Taraf Devletler, çocuğun ana-babasının, vasilerinin ya da kendisinden hukuken sorumlu olan diğer kişilerin hak ve ödevlerini de göz önünde tutarak, esenliği için gerekli bakım ve korumayı sağlamayı üstlenirler ve bu amaçla tüm uygun yasal ve idari önlemleri alırlar. 3) Taraf Devletler, çocukların bakımı veya korunmasından sorumlu kurumların; hizmet ve faaliyetlerin özellikle güvenlik, sağlık, personel sayısı ve uygunluğu ve yönetimin yeterliliği açısından, yetkili makamlarca konulan ölçülere uymalarını taahhüt ederler.”.
Velayetin değiştirilmesi sonucunda velayeti kendisine verilmemiş olan eş, çocuğun bakım ve giderlerine mali gücü oranında katılmakla yükümlüdür. Bu aşamada karşımıza iştirak nafakası çıkmaktadır. Velayetin kendisine verilmesini talep eden taraf aynı zamanda çocuk lehine iştirak nafakası talebinde de bulunabilecektir.
Velayetin Değiştirilmesi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Velayetin değiştirilmesi davasında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde aile mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemeleri görevlidir.
Velayetin değiştirilmesi davası çekişmesiz yargı işi olduğundan HMK’ya göre talepte bulunan kişinin veya ilgililerden birinin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.
Velayetin Değiştirilmesi Davasında Yargılama Usulü
Velayetin değiştirilmesi davası çekişmesiz yargı işi kapsamındadır. Söz konusu davada basit yargılama usulü uygulanmaktadır. Basit yargılama usulüne tabi davalar yazılı yargılama usulüne tabi davalara kıyasla daha kısa sürede sonuçlanmaktadır. Dava dilekçesi ve cevap dilekçesi dışında cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçesi verilmemektedir.
Velayetin değiştirilmesi davası kamu düzenine ilişkin olduğundan re’sen araştırma ilkesi hakimdir.
Velayetin kaldırılması, ebeveynlerden birinden alınarak diğerine verilmesi ve kaldırılan velayetin geri verilmesi, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda “çekişmesiz yargı” işi olarak kabul edilmiştir (m. 382/2-b-13). Velayete ilişkin davalar, basit yargılama usulüne tabidir (HMK m. 316/1-ç). (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 05.05.2016 tarih 2016/4040 E. Ve 2016/9196 K. Sayılı İlamı)
Velayetin Değiştirilmesi Davası Adli Tatilde Görülür Mü?
HMK m.103’te adli tatilde görülecek işler sayılmıştır. HMK m.103’te çekişmesiz yargı işlerinin adli tatilde görüleceği belirtilmiştir. Velayetin değiştirilmesi davası çekişmesiz yargı işi olduğundan adli tatilde de görülecektir.
Ankara boşanma avukatı olarak velayetin değiştirilmesi davalarında müvekkillerimize her türlü hukuki desteği sağlamaktayız.
Velayetin değiştirilmesi davası hakkında daha detaylı bilgi almak için ofisimizle iletişime geçebilirsiniz.