İş Kazasında İşverenin Sorumluluğu Nedir? İş kazaları, çalışanların sağlığını ve yaşamını etkileyen ciddi olaylardır. İşverenler, İş Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca, çalışanlarını iş kazalarına karşı korumakla yükümlüdür. Bir iş kazası meydana geldiğinde, hem hukuki hem cezai sorumluluk gündeme gelebilir.
İş Kazası Nedir?
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSSK) m.13’e göre aşağıdaki haller iş kazası sayılır:
- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, İşin yürütümü sırasında,
- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
- İşe gidiş-geliş sırasında (servisle taşınırken),
- Emzirme izni sırasında meydana gelen olaylar.
Yani iş kazası sadece fabrika içindeki kaza değil, görevlendirilen saha faaliyetleri, yolculuklar ya da mola saatlerinde de olabilir.
İşverenin Sorumluluğu Neye Dayanır?
İşverenin iş kazasındaki sorumluluğu, çeşitli mevzuatlara dayanır:
- İş Kanunu (4857 sayılı)
İşveren, işçiyi gözetme ve koruma yükümlülüğüne sahiptir.
- Borçlar Kanunu (TBK m.417)
İşveren, işçinin kişiliğini korumakla yükümlüdür. Gerekli iş güvenliği önlemlerini almazsa kusurlu sayılır.
- İSG Kanunu (6331 sayılı)
İşveren, risk analizi yapmalı, eğitim vermeli, güvenlik ekipmanlarını sağlamalıdır.
- SGK Mevzuatı
Kazayı 3 iş günü içinde bildirme zorunluluğu vardır. Bildirilmezse idari para cezası uygulanır.
İşverenin Hukuki Sorumluluğu Neleri Kapsar?
Bir iş kazası meydana geldiğinde işverenin şu sorumlulukları gündeme gelebilir:
- Tazminat Sorumluluğu
İşçinin Yaralanması Halinde;
- Maddi tazminat: İş göremezlik, tedavi masrafları, kazanç kaybı.
- Manevi tazminat: İşçinin ağır bedensel zarara uğraması, ailesinin acı çekmesi gibi nedenlerle talep edilebilir.
İşçinin ölmesi halinde;
- Cenaze giderleri
- Ölümden önce tedavi süreci varsa tedavi giderleri
- Destekten yoksun kalma tazminatı: İşçinin ölümü durumunda yakınlarının açabileceği dava türüdür.
- Manevi tazminat
Yargıtay’a göre, kusurlu olmasa dahi işveren, gerekli önlemleri almamışsa sorumludur (objektif sorumluluk).
- SGK Rücu Davaları
SGK, iş kazası nedeniyle yaptığı ödemeleri, işverene rücu davası ile geri isteyebilir.
Eğer işveren ağır kusurluysa, SGK ödemeleri geri talep eder (örneğin primi yatırılmamış işçi, ihmal edilen güvenlik önlemleri).
- Ceza Sorumluluğu
Ağır yaralanma ya da ölümle sonuçlanan iş kazalarında, işveren hakkında taksirle yaralama/ölüme sebebiyet verme suçundan ceza davası açılabilir. (TCK m.85)
İşverenin Alması Gereken Önlemler
İşverenin hukuki sorumluluğa maruz kalmaması için aşağıdaki önlemleri alması gerekir:
- İş güvenliği uzmanı çalıştırmak
- Risk değerlendirmesi yapmak
- İşçilere eğitim vermek
- Koruyucu donanım temin etmek (baret, eldiven vb.)
- Güvenli çalışma ortamı sağlamak
- Talimatname ve prosedürleri yazılı şekilde işçilere bildirmek
- Kazaları kayıt altına almak ve SGK’ya süresinde bildirmek
İş Kazası Davası Nasıl Açılır?
İş kazasına uğrayan işçi veya ölümü halinde yakınları aşağıdaki yollarla tazminat talep edebilir:
Görevli Mahkeme:
- İş kazası nedeniyle açılacak tazminat davalarında görevli mahkeme İş Mahkemeleridir.
Yetkili Mahkeme:
- İş kazalarında genel yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir. Davalı birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.
- İş kazasının veya zararın meydana geldiği yerin iş mahkemesi de iş kazalarından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davalarına bakmaya yetkilidir.
- İş kazası nedeniyle maluliyete uğrayan işçinin veya ölüm gerçekleşmişse ölen işçinin davacı yakınlarının yerleşim yeri iş mahkemesi de yetkilidir.
İşçi ve işveren arasında yukarıdaki hükümlere aykırı yetki sözleşmeleri geçersizdir.
Dava Süresi (Zamanaşımı):
- Maddi & manevi tazminat için 10 yıl (eğer ceza davası açılırsa, ceza zamanaşımı süresi esas alınır).
- SGK’nın rücu davası açma süresi: 10 yıl.
Gerekli Belgeler:
- Kaza tespit tutanağı
- Tanık ifadeleri
- SGK kayıtları
- Hastane raporları
- Maluliyet oranı (iş göremezlik)
Sonuç
İş kazaları, işverenin hukukî, idari ve cezai sorumluluğunu doğurur. İşverenin ihmali durumunda, tazminat, ceza ve SGK rücu davalarıyla karşılaşması olasıdır.